De digitale euro begint met een 1-6 achterstand

Vorige week deed de Europese Commissie een voorstel over de invoering van een digitale euro - een digitale centrale bank munt, ook wel bekend als een CBDC (Central Bank Digital Currency).

De meest gehoorde kritiek op de digitale euro is dat het een geval lijkt van een oplossing op zoek naar een probleem.

Nu nog even uitvinden wat het probleem eigenlijk was.

Er worden veel redenen gegeven voor de invoering van een digitale euro: digitaal betalen, veiligheid, kosten, “cash-kwaliteiten”, privaat versus publiek geld, privacy en strategisch belang.

Als ik naar deze zeven onderwerpen kijk dan lijkt het er ook een beetje op alsof de digitale euro een oplossing biedt voor problemen waar ook al andere (betere?) oplossingen voor beschikbaar zijn.

1. Digitaal betalen

Met een digitale euro zal digitaal betaald kunnen worden. Op het ECB blog schrijven Fabio Panetta, directielid van de ECB en Valdis Dombrovskis, uitvoerend vicevoorzitter van de Europese Commissie, hierover:

“Onze wereld is aan het veranderen. De digitalisering heeft de samenleving getransformeerd op een manier die we ons tien jaar geleden amper hadden kunnen voorstellen. Hierdoor verandert ook de manier waarop we betalingen doen: mensen willen steeds vaker digitaal betalen.” (OK, boomer!)

“Centrale banken over de hele wereld onderzoeken hoe ze hun huidige publieke geld (contant geld) aan kunnen vullen met een digitale variant: een digitale centralebankmunt. In het eurogebied zou de digitale euro een digitale betaaloplossing bieden die overal en voor iedereen gratis beschikbaar zou zijn.”

Het klinkt haast alsof het bij de ECB niet bekend is dat je nu echt al heel eenvoudig digitaal kan betalen/overmaken met telefoon, horloge, Ideal, een tikkie etc.

Hoe een digitale euro waarmee je via een aparte wallet of app kan gaan betalen het dan precies nog makkelijker gaat maken dan het al is, wordt niet duidelijk.

Omdat het nu prima werkt zit er op dit vlak dan ook nog niemand te wachten op een digitale euro.

0-1.

2. Veiligheid

Veiligheid zou ook een pluspunt moeten zijn. Op dit moment is je spaarsaldo bij een bank tot 100.000 euro beschermd via het depositogarantiestelsel. In het huidige voorstel voor de digitale euro kan je maximaal 3.000 digitale euro's aanhouden, waar je geen rente over krijgt. Voegt dat iets toe?

Bij de digitale bankrun eerder dit jaar in de V.S. op de Silicon Valley Bank bleek bovendien hoe groot het risico is dat klanten hun geld digitaal snel wegboeken. Als een aparte digitale euro-rekening nog een extra optie biedt om geld snel naar toe te boeken dan wordt dat risico juist groter.

Dit risico valt in eerste instantie mee door het maximum van 3.000 euro. Maar door dit lage maximum schiet de digitale euro voorlopig ook te kort als middel voor particulieren op zoek naar veiligheid voor hun geld.

0-2.

3. Kosten

Het aanhouden van digitale euro's zal zonder kosten zijn, zo is nu het plan. Om een heel systeem voor de digitale euro in elkaar te zetten en draaiende te houden (en gebruiksvriendelijk te maken) is echter ongetwijfeld heel veel geld nodig. Daar draait uiteindelijk de belastingbetaler voor op. Als de digitale euro om wat voor reden dan ook niet aanslaat is dat bovendien weggegooid geld.

Door het ontbreken van rente is er ook een “opportunity cost” voor gebruikers. Als je 3000 digitale euro’s aanhoudt die anders op een rekening kunnen staan met een rente van 2% dan scheelt dat 60 euro per jaar. Toch niet niks. Zeker omdat het toegankelijk maken van de digitale betalingsverkeer voor het armere deel van de bevolking juist een van de redenen is voor de ontwikkeling van de digitale euro.

Banken lijken ook verplicht te worden aan het project mee te werken. De vraag is of het niet goedkoper is om banken te verplichten (en te subsidiëren) om eenvoudige, kosteloze betaalrekeningen aan te bieden aan iedereen.

0-3.

4. “Cash-kwaliteiten”

De digitale euro wordt gepresenteerd als een digitale variant van contant geld, dus (semi-) anoniem. (over anonimiteit later meer). De Europese Commissie heeft in dezelfde communicatie ook aangegeven dat contant geld ook nog overal als wettig betaalmiddel geaccepteerd moet worden. Onder andere omdat veel mensen nog steeds moeite hebben met digitalisering.

Op een of andere manier denkt de Europese Commissie dat particulieren die nu al moeite hebben met (zeer eenvoudig) digitaal betalen en de voorkeur geven aan contant geld wel interesse gaan hebben in “digitaal contant geld”.

Contant geld blijft echter een betere oplossing. Hetzelfde geld voor het vermeende probleem van offline kunnen betalen in winkels als er storingen zijn, gaat ook prima met cash.

0-4.

Cash blijft voor velen king.

5. Privaat versus publiek geld

Het grote verschil tussen digitale euro’s en digitaal via je bank betalen is dat het bij de digitale euro om publiek geld gaat en bij de bank om privaat geld. Dat is een cruciaal verschil voor de ECB, want de ECB heeft meer invloed op contant geld dan op privaat geld.

De vraag is alleen of dit ook voor gebruikers een cruciaal punt is. Mijn inschatting is dat heel weinig mensen bekend zijn met het verschil tussen privaat en publiek geld. De uitleg hierover in de communicatie geeft ook geen gevoel van urgentie. Hier bijvoorbeeld de tekst van de Rijksoverheid:

De digitale euro wordt overwogen omdat daarmee de toegang tot publiek geld gewaarborgd kan worden. De bekendste vormen van geld zijn contant geld en geld op een bankrekening. Contant geld is publiek geld en wordt uitgegeven door de Europese Centrale Bank (ECB). Geld op een bankrekening (giraal geld) wordt uitgegeven door de commerciële banken zelf. Nederlanders betalen steeds vaker online en gebruiken daardoor steeds minder contant geld. Het kabinet vindt dat er altijd publiek geld beschikbaar moet zijn. Daarom wordt voorgesteld om ook een digitale variant van contant geld te introduceren, voor de mensen die graag digitaal betalen. Die digitale variant wordt dus, net als contant geld, uitgegeven door de ECB.

Hiermee overtuig je denk ik vrijwel niemand van de noodzaak van digitaal publiek geld.

0-5.

6. Privacy

Een hekel punt, vooral voor tegenstanders van de digitale euro. Bij mensen die het vertrouwen in de overheid kwijt zijn wordt de digitale euro gezien als “ onderdeel van een mondiaal eliteproject met als geheime agenda om burgers te dwingen gezond en klimaatvriendelijk te leven.”.

(Dat de grootste zorg is om gedwongen te worden gezond en klimaatvriendelijk te moeten gaan leven vind ik overigens ook fascinerend, maar dit terzijde.)

De communicatie tot nu toe neemt de zorgen dat overheden met de invoering van een digitale euro meer controle kunnen krijgen worden niet weg. Niet in de laatste plaats omdat er op dit vlak tegenstrijdige geluiden te horen zijn. Neem bijvoorbeeld onderstaand bericht van de Rijksoverheid:

De digitale euro wordt niet programmeerbaar. Dat betekent dat de overheid of ECB niet kan bepalen (ook niet vastleggen in het ontwerp van de digitale euro) voor welke aankopen de digitale euro wel en niet mag worden gebruikt. Gegevens over betalingen zijn ook niet te herleiden tot individuele gebruikers. De ECB krijgt alleen de hoognodige versleutelde informatie om de betaling te kunnen afwikkelen. De digitale euro biedt overheden dus geen nieuwe mogelijkheden ten opzichte van wat ze nu al mogen. Overheden volgen nu geen persoonlijke transacties en zullen dat ook in de toekomst niet doen.

Dat lijkt duidelijk, maar nu de uitleg van DNB:

De mogelijke invoering van de digitale euro is zeker niet bedoeld om controle op betalingen te krijgen. De centrale banken hebben hier geen belang bij. De anonimiteit van betalen met contant geld zou ook voor de digitale euro kunnen gelden. Tegelijkertijd moeten we voorkomen dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan voor witwassen, of andere illegale transacties. Dat is een wettelijke eis.

Klinkt heel anders toch? Meer alsof er wel degelijk mogelijkheden zijn voor overheden om meer inzicht of controle te krijgen dan nu bij contant geld het geval is.

Waarom niet gewoon door de voordeur naar binnen en zeggen dat met een digitale euro de bestrijding van witwassen mogelijk effectiever wordt? En als de digitale euro helemaal niet programmeerbaar is, dan is het ook de vraag hoe het tot innovatie gaat leiden (een ander genoemd doel). Hier zal nog veel over gediscussieerd gaan worden.

0-6.

7. Strategisch belang

Tot slot de laatste, zeer belangrijke reden voor een digitale euro: het strategische belang.

Het gaat hier eigenlijk om de belangen op verschillende vlakken: het doorbreken of beperken van de overheersende rol van de Amerikaanse dollar, het bieden van een alternatief voor crypto (al denk ik dat een deel van de lol van crypto juist is dat het niets met centrale banken te maken heeft) en het verkleinen van de macht van partijen als Visa en Mastercard waardoor de kosten omlaag zouden kunnen gaan.

Je zou hier aan toe kunnen voegen dat een betalingssysteem gebaseerd op een digitale euro van pas kan komen als alternatief als een ander systeem uitvalt door een storing of aanval.

Van alle genoemde redenen lijkt deze mij verreweg het meeste valide en een goed argument voor verder onderzoek.

1-6. (Hier had ik ook meer meer punten voor kunnen geven natuurlijk).

Ondanks de 6 tegendoelpunten en denk ik door dit ene punt toch dat er verder gekeken moet worden. Maar de communicatie moet sterk verbeterd worden en het moet niet al vaststaan dat de digitale munt er sowieso moet komen als blijkt dat de nadelen en kosten te hoog zijn.

Want laten we eerlijk zijn, als de Europese Commissie nu niets doet en het digitale betalingsverkeer over een jaar of tien wordt geregeerd wordt door een digitale yuan of dollar, dan is er vast een stuurman die vanaf de wal een blog schrijft met een titel als “De digitale euro begint veel te laat aan de wedstrijd en staat nu al 1-6 achter” 😁.